— Het metselwerk van de toren van de Zuiderkerk is zout. Het zoutgehalte in de stenen en mortel moet teruggebracht worden voor het behoud van dit monument, namelijk de zoutuittreding leidt ertoe dat het metselwerk ernstige schade oploopt en verpulvert. In het voorjaar van 2019 vond er binnenin de oude toren een uniek project plaats. —
Oorzaak
Reeds vanaf 2012 verrichten Rob van Hees (TNO) en Barbera Lubelli (TU Delft) metingen wat betreft het zoutgehalte. Het zout is dan al een veel voorkomend en groeiend probleem in de oude Amsterdamse binnenstad. Anders dan wat een leek zou verwachten, heeft het zout niets te maken met het grondwater, maar in het geval van de Zuiderkerk hoogstwaarschijnlijk met verkeerde voegmortel (een cementgebonden voegmortel) die gebruikt is bij voormalig onderhoud en restauraties en duivenpoep. Daarnaast vermoedt men dat de historische mortel is aangemaakt is met brak water uit het IJ.
Volgende fase
In 2018 is er veel onderzoek gedaan naar hoe men het beste deze sulfaten (een bepaald type zout wat in de toren aanwezig is) aan de muur kan onttrekken. De praktische uitvoering hiervan is in overleg met aannemer BAM Schakel & Schrale en bouwbedrijf MMBS uitgewerkt. Wat in alle beslotenheid plaatsvond in de Zuiderkerkstoren zou je kunnen zien als een volgende fase: de procedure zoals die uit het onderzoek is voortgekomen werd voor het eerst op grote schaal toegepast. Waarbij metingen van het zoutgehalte achteraf, uitgevoerd door TU Delft in samenwerking met archivolt, bijzonder waardevolle informatie voor de toekomst van de oude stad en geheel monumentaal Nederland zullen bevatten.
De uitvoering
Belast met de uitvoering van deze procedure was MMBS. Toevertrouwd aan de kundige handen van één van Nederlands beste restaurateurs: René Kelders. Globaal gesproken werd als eerste het metselwerk verwarmd, waarna het vochtig werd gemaakt. Deze temperatuur is nodig om de specifieke zouten die aanwezig zijn in het metselwerk van de toren te laten oplossen in het water. Vervolgens werd er een pasta op cellulosebasis op de muur aangebracht die ook verwarmd werd, gedurende twee dagen. Door het langzaam drogen trekt het water uit de stenen en mortel in de pasta en onttrekt men op deze manier het zout uit de muur.
Opdrachtgever: Gemeentelijk Vastgoed Amsterdam
Inhoudelijke projectleiding: archivolt architecten bv
Hoofdaannemer: BAM Schakel & Schrale
Uitvoering: MMBS Monumentale Restauratie